Bevrijdingsroute - Regio

Fietsend langs de Watermolenbeek en de Willem Dreesweg bereiken we het landgoed Visdonk. Via de Rozenvendreef en de Kerkweg komen we in de Heijbeeksestraat. Daar staat sinds 1946 een Vredeskapel (1) ontworpen door de bekende architect Joseph Cuypers. Het dorp Nispen werd vanwege een tankslag op het einde van de oorlog zwaar beschadigd. Ook de oude kerktoren (4) werd slachtoffer van alle geweld en moest na de oorlog opnieuw gebouwd worden. Aan het begin van de Bergsebaan (6) zijn in het plaveisel nog de resten van een zogenaamde asperge uit de jaren dertig van de vorige eeuw te vinden. Hierin konden ijzeren staven worden gestoken om vijandelijke voertuigen tegen te houden.

Op weg naar Wouwse Plantage passeren we het gebied waar Canadese en Britse militairen in oktober 1944 verwikkeld waren in een grote tankslag (7) met de Duitsers. De hevige gevechten vergden veel slachtoffers. Na vier dagen werd het dorp bevrijd, waarbij de kerk (8) zwaar beschadigd werd. Een baileybrug (9) werd over de Zoom gelegd zodat de Canadese troepen verder konden oprukken om Bergen op Zoom te bevrijden.

Langs de Zoom, een vroegere turfvaart, fietsen we in de richting van de A58. Wanneer we die weg oversteken, ligt aan de rechterkant een tweetal begraafplaatsen (10). Op de Canadese begraafplaats liggen 1116 veelal Canadese gesneuvelden. Ook het graf van een Nederlandse piloot in dienst van de Royal Air Force is hier te vinden. Op de Britse begraafplaats zijn 1296 voornamelijk Britse soldaten ter aarde besteld, waarvan een zevental graven uit de Eerste Wereldoorlog. Tussen de twee begraafplaatsen ligt het interactieve kunstproject het Dilemma Doolhof. Bezoekers krijgen drie vragen voorgelegd, waarvan één een actueel dilemma is.

Grote delen van het psychiatrisch centrum Vrederust werden in de oorlog in gebruik genomen als Marinelazaret, een ziekenhuis voor leden van de Duitse Kriegsmarine die in Bergen op Zoom en Roosendaal gelegerd waren. Na de oorlog werden hier evacués uit Zeeland en de directe omgeving opgevangen.

Het dorp Moerstraten werd op 29 oktober 1944 bevrijd. Aan de Luienhoekweg ligt een monument (11) ter herdenking van een negental bij de bevrijding van dit dorp gesneuvelde Canadezen. Op het kruis is het embleem van de Canadese strijdkrachten aangebracht. Het monument werd vervaardigd door Umberto Mion uit Bergen op Zoom en is onthuld op 26 augustus 1945. Daarmee is dit het eerste monument ter herinnering aan de oorlog in Nederland.

Ook het dorp Heerle is op 29 oktober 1944 bevrijd. Aan de zijgevel van de in de oorlog zwaar beschadigde Gertrudiskerk is een bronzen plaquette aangebracht met de namen van de burgerslachtoffers uit het dorp. Het ontwerp is van de hand van Johan Werz uit Roosendaal.

Wouw werd op 28 oktober bevrijd door de Britten en in de 28 oktoberstraat vinden we dan ook het uit 1996 daterende monument (24) ‘Bevrijding’ van Hanneke Mols dat bestaat uit een viertal ringen. Aan de Wouwse Doeldreef is op het kerkhof (22) het graf te vinden van de 26-jarige soldaat Cornelis van Dorst die op 25 mei 1940 omkwam in Oostende, waar hij vermoedelijk met de boot naar Engeland had willen ontkomen. In de Doeldreef viel in februari 1945 een V1-raket die zeven slachtoffers maakte.

Een Liberation Marker (15) op de Markt vertelt dit verhaal. Een Liberation Marker is onderdeel van de Liberation Route die het pad volgt van de geallieerde militairen van Normandië naar Berlijn. De Marker geeft toelichting op wat hier gebeurd is. Op de Wouwse Markt zijn meer sporen van de oorlog en de bevrijding terug te vinden. De toren van de Lambertuskerk (13) werd kort voor de bevrijding opgeblazen en viel in het kerkgebouw, waarbij het prachtige koorgestoelte verwoest werd. De houten beelden van het koorgestoelte zijn nog aanwezig, omdat ze even eerder net achter de vroegere brouwerij De Ster (Markt 27) (14) begraven werden. De kerk is na de oorlog helemaal hersteld. Een gevelsteen aan het huis Markt 10 (16) herinnert aan de herbouw van dit pand. Via Vinkenbroek bereiken we de Burgemeester Freijterslaan in Roosendaal. De latere burgemeester was in de oorlogsjaren gemeentesecretaris in Roosendaal, maar was daarnaast ook als verzetsman actief. Op de Kade werd in oktober 1944 de brug over de Watermolenbeek/Vliet opgeblazen door de Duitsers. De plaatsing van een baileybrug door de Britten van de Polar Beardivisie overkwam deze hindernis. Op 5 mei 1960 werd hier een beeld naar ontwerp van Joop Vlak onthuld. Het bestaat uit een hoge zuil met daarop een ijsbeer (29). Die Britse divisie had de naam te danken aan een oefening op IJsland. Op de brug is ook een Liberation Marker (28) te vinden.

Overige bezienswaardige belevingspunten:

2. Liberation Route Marker, Vredeskapel, Heijbeeksestraat 30, Nispen

3. Bevrijdingsmonument, Vredeskapel, Heijbeeksestraat 30, Nispen

5. R.K. Begraafplaats, Kerkplein 1/Heijbeeksestraat, Nispen

12. Bevrijdingsgedicht 85, Moerstraten 1944; Leo Lotterman, Moerstraatsebaan 3, Moerstraten

17. Pand waar Alf van Woerkom woonde (opzichter herbouw kerk), Markt 8, Wouw

18. Zwaar beschadigd pand, Markt 7, Wouw

19. Zaal van de oude meisjesschool in de Kloosterstraat waar de jonge Duitsers werden voorbereid op het front in Wouwse Plantage, locatie Kloosterstraat 11, Wouw

20. Sporen van Britse tanks in stoeprand, Bergsestraat 47, Wouw

21. Diverse huizen direct na de oorlog gebouwd vanwege woningnood, Pastoor Potterstraat, Wouw

23. In de oude jongensschool werden Duitsers en later de geallieerden ingekwartierd. Schoolstraat 3, Wouw

25. Snipperpad met zicht op de Donken, hier stond het afweergeschut om V1’s uit de lucht te schieten. Pad tussen Heining en de Boomhoefstraat, Wouw

26. Naast Café Donkenhof stond herenhuis Donkenhof. Tijdens de bevrijding totaal vernield en niet meer herbouwd, Café - Zalen Donkenhof, Roosendaalsestraat 61, Wouw

27. 1944 Aussenlager kamp Vught in destijds achterliggende school directeurswoning Landbouwwinterschool, Wouwseweg 36, Roosendaal

30. Bevrijdingsgedicht 71, De Polar Bear; Andre Verwijmeren, Kade 35, Roosendaal

31. Bevrijdingsgedicht 72, Roosendaal bevrijd; Cees Sep, Kadeplein 3, Roosendaal

32. Beeld H. Michaël voor Paterskerk geplaatst uit dankbaarheid, Kade 23, Roosendaal

33. Bevrijdingsgedicht 73, 75 jaar Vrijheid; Babette van Rijt, Onze Lieve Vrouwekerk, Kade 21, Roosendaal

De Roosendaalse gedichtenroute is uitgebreid met 15 Bevrijdingsgedichten in het kader van 75 jaar bevrijding. Op de locaties vind je een opvallend schildje van de route met een nummer en een QR code. Scan de code en je kunt het gedicht direct beluisteren en lezen.