Suikerroute Oost

West-Brabant wordt wel de Suikerhoek van Nederland genoemd. Ooit stonden in dit gebied meer dan twintig suikerfabrieken. De aanwezigheid van goed water, vruchtbare kleigronden, bereidwillige, vaak Belgische investeerders en goedkope arbeidskrachten leidden na 1850 tot deze bloei. De particuliere investeerders maakten aan het begin van de 20e eeuw plaats voor de boerencoöperaties.

We verlaten Roosendaal en passeren daarbij het Burgemeester Coenenpark (1) aan de Parklaan. Dit park werd in 1934 in werkverschaffingsverband en naar ontwerp van de befaamde
landschapsarchitect J.T.P. Bijhouwer aangelegd.

Ook Oudenbosch kende verschillende suikerfabrieken. Eentweetal voormalige fabrikantenvilla ’s herinneren daar nog aan. Aan de Kade staat nog de voorgevel van het huis van suikerfabrikant Daverveldt (2). Het achterliggende deel van het huis is gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Niet op de route maar wel het vermelden waard is Villa Sancta Maria gelegen achter het station. Deze villa is gebouwd in 1873 door de uit Bordeaux afkomstige suikerfabrikant J.G. Rivière Verninas.

Fietsend langs de haven van Oudenbosch en de Mark bereiken we Zevenbergen. De allereerste particuliere suikerfabriek in Nederland was de in 1858 opgerichte fabriek Azelma aan de Huizersdijk in Zevenbergen. Stichter Adriaan de Bruijn liet in ongeveer 1870 een fraai huis bouwen aan de Prins Hendrikstraat 4: Villa Waterloo (3). De fabriek Azelma is gesloopt, maar aan de Blokweg in Zevenbergen zijn nog de suikersilo’s en de gebouwen (4) van de in 1987 gesloten coöperatieve fabriek te zien. De huidige fabrieksgebouwen dateren van net na de Tweede Wereldoorlog.

Terug door de polder langs de Mark rijdend komen we in Standdaarbuiten. Na het passeren van de brug over de Mark krijgen we de voormalige suikerfabriek St Antoine (5) te zien. Het gebouw is op particulier initiatief in 1871 gesticht. Het langgerekte en witte gebouw is een mooi voorbeeld van industriële architectuur uit de 19e eeuw met gebruik van gietijzeren spanten en bakstenen. De fabriek is in 1919 gesloten en de apparatuur is in 1925 verkocht naar Engeland. Beschietingen hebben het gebouw tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Na de oorlog deed het korte tijd dienst als gevangenis voor collaborateurs. Sindsdien is het bij verschillende bedrijven in gebruik geweest.

Vlak voor we de rivier verlaten en naar het zuiden afslaan, zien we aan de overzijde van de Mark het zogenaamde suikerdepot (6) aan de Veerstraat 2 in Standdaarbuiten liggen. Dit gebouw is in 1921 opgetrokken door de Centrale Suiker Maatschappij ten behoeve van de opslag. Dit rijksmonument kent een bijzondere constructie met geklonken ijzeren spanten en staanders die een enorme ruimte overspannen. Het ligt in de bedoeling dit pand te herontwikkelen.

Langs de Roosendaalse haven stonden ooit meerdere particuliere suikerfabrieken en suikerverwerkende bedrijven. De firma de Ram & Cie was in 1865 de eerste. Het bedrijf werd in 1916 verkocht aan een coöperatief bedrijf dat na verschillende fusies hier tot 1996 als suikerfabriek actief bleef. Inmiddels worden de gebouwen (7) door de firma Sensus gebruikt voor de vervaardiging van de zoetstof inuline uit cichoreiwortels. Even verderop staat de Van Gilse Kandijfabriek (8) waar suikerspecialiteiten worden gemaakt. Het huidige uit 1947 daterende gebouw is ontworpen door de architecten Hurks en Sturm.