Turfroute West

Van de dertiende tot het begin van de achttiende eeuw stond West-Brabant voor een belangrijk deel in het teken van turf. In de zomermaanden werd de turf uitgegraven in de veengebieden, te drogen gelegd en vervolgens via turfvaarten naar havens als Roosendaal, Oudenbosch of Steenbergen vervoerd. Turf wordt ook wel moer genoemd en daaraan herinneren dorpsnamen als Nieuwmoer en Moerstraten.

Bij het verlaten van Roosendaal passeren we de Tolbergvijver (1), waar aan de rand van een woonwijk de natuur zich kan ontwikkelen. Via de Oostlaarsestraat gaan we onder de A58 door. Een laar is een open plaats in een bos, maar dit gebied is sinds lange tijd vruchtbare landbouwgrond. Bij Wouw aangekomen zien we de pas gerestaureerde molen De Arend (2). Deze molen is aan het begin van de negentiende eeuw gebouwd op een plaats waar eerder al een molen stond. De molen wordt nu draaiende gehouden door vrijwilligers.

De Bergsebaan is nog goed herkenbaar als het vroegere tracé van de rijksweg van Princenhage naar het Tholensch Veer, die in oorsprong in 1826 werd aangelegd. Vele jaren was dit een tolweg. Bij de vroegere herberg de Roskam (3), nu een restaurant, is nog een oude hardstenen kilometerpaal te vinden. Daar slaan we de weg naar Heerle in. Rondom Heerle lagen voorheen uitgestrekte heidevelden. In het dorp valt de H. Gertrudiskerk (4) op met een nieuw gedeelte in expressionistische stijl ontworpen door de Franse monnik dom P. Bellot. Naast bedehuis is de kerk nu ook dorpshuis en huisartspraktijk.

Na het oversteken van de spoorlijn zien we aan de rechterhand de Britse en Canadese begraafplaatsen liggen en passeren we vervolgens de A58. Daar bereiken we het landgoed Zoomland (5). Dit is ontstaan uit vier oudere landgoederen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Het ruim driehonderd hectare grote gebied is eigendom van Brabants Landschap en kent vele prachtige lanen naast enkele heidevelden, weiden en akkers.

Langs de Zoom, een vroegere turfvaart, fietsen we naar het dorp Wouwse Plantage. Op initiatief van landeigenaar P.J. baron de Caters werd nabij zijn landgoed en steenfabriek in 1870 een kerk gebouwd die het centrum van het nieuwe Pindorp ging vormen, later Wouwse Plantage genoemd. De Gertrudiskerk (6) is na de Tweede Wereldoorlog door architect Jac. Hurks hersteld. Oorspronkelijk had de doorgaande straat in het dorp exact dezelfde verdeling en maten als de leien in Antwerpen, woonplaats van de baron. In het dorp staat sinds 1996 een beeld van Léon Vermunt.
Het stelt een ‘pinnerooier’ of houthakker voor. Het begrip ‘Mastepinne’ verwijst naar de stronken die na het hakken achterbleven van de dennenbomen of het is mogelijk ook
een verwijzing naar de dennenappels.

Na de grens komen we in Hoek, nu deel van de gemeente Essen. Ook in dit gebied is voorheen veel turf uitgegraven. Bij Rouwmoer zien we een Mariakapel en het vroegere klooster van de paters redemptoristen. Aan de Moerkantsebaan ligt het Karrenmuseum (7), waar een bijzondere verzameling oude voertuigen te zien is. Langs het spoorwegemplacement van Essen fietsen we naar Nispen. Achter de kerk is daar de TurfTuin te vinden. Via het pad langs de Watermolenbeek komen we weer in Roosendaal.